Άρθρα

Ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ Ερπετών και Αμφιβίων

Τα ερπετά και τα αμφίβια συχνά αναγνωρίζονται σαν μία ομάδα ζώων από τους περισσότερους, στην πραγματικότητα όμως πρόκειται για αρκετά μακρινούς συγγενείς με σημαντικές διαφορές, τόσο ανατομικά και μορφολογικά, όσο και στον τρόπο ζωής τους. 

Ένα κοινό στοιχείο των ζώων και των δύο αυτών κατηγοριών, είναι ότι πρόκειται για ποικιλόθερμα ζώα, δηλαδή η θερμοκρασία του σώματός τους εξαρτάται από την θερμοκρασία του περιβάλλοντος και δεν ρυθμίζεται ή παράγεται από το ίδιο το σώμα, όπως για παράδειγμα στα θηλαστικά ή τα πτηνά.

Διαφορές μεταξύ των ερπετών και των αμφιβίων

Δέρμα Η πιο ευδιάκριτη διαφορά μεταξύ των δύο βρίσκεται στο δέρμα τους. Τα ερπετά έχουν σκληρό δέρμα καλυμμένο από φολίδες ή οστέινες πλάκες και είναι ξηρό, χωρίς αδένες. Εν αντιθέσει, τα αμφίβια έχουν λείο και υγρό δέρμα, χωρίς προστατευτικές φολίδες ή πλάκες, συχνά γλοιώδες και γλιστερό, παρουσία πολλών αδένων. Επίσης τα αμφίβια μπορούν να αναπνέουν κατά ένα ποσοστό μέσω του δέρματός τους, απορροφώντας οξυγόνο απευθείας από το νερό.   Αυγά Τα περισσότερα είδη ερπετών και αμφιβίων είναι ωοτόκα (γεννούν αυγά). Τα αυγά των ερπετών έχουν σκληρό, αδιαφανές προστατευτικό κάλυμμα που προστατεύει το έμβρυο, εμποδίζοντας την υγρασία να διαφύγει από το εσωτερικό προς τα έξω και εναποτίθενται σε στερεές επιφάνειες. Από την άλλη, τα αμφίβια έχουν αυγά χωρίς κάλυμμα, περιβεβλημένα από διαφανή γέλη (πηκτή βλεννώδη ουσία σαν τζελ) και εναποτίθενται στο νερό, ή, ανάλογα με το είδος, σε πολύ υγρές επιφάνειες εκτός νερού. Μερικά είδη ερπετών και αμφιβίων δεν γεννούν τα αυγά τους, αλλά τα κρατούν μέσα στο σώμα τους μέχρι να αναπτυχθούν τα έμβρυα και να εκκολαφθούν εσωτερικά, γεννώντας έτσι απευθείας μικρά. Τα είδη αυτά ονομάζονται ωοζωοτόκα.

Το δέρμα των ερπετών είναι καλυμμένο με φολίδες ή και προστατευτικές οστέινες πλάκες. Τα αμφίβια έχουν λείο και μαλακό δέρμα, χωρίς φολίδες ή πλάκες

Νεογνά
   Τα νεογνά των ερπετών από την στιγμή της εκκόλαψης είναι μορφολογικά μικρά αντίγραφα των γονιών τους, έχοντας όλες τις δομές ενός ενήλικου ατόμου του ίδιου είδους. Σε αντίθεση τα νεογνά των αμφιβίων, στο πρώτο στάδιο της ζωής τους, έχουν τη μορφή προνύμφης και μπορούν να ζήσουν αποκλειστικά μέσα στο νερό αναπνέοντας με εξωτερικά ή εσωτερικά βράγχια, όπως τα ψάρια. Έχουν ουρά για να κολυμπούν και έχουν απουσία άκρων. Καθώς μεγαλώνουν αναπτύσσουν πνεύμονες και αποβάλλουν τα βράγχιά τους για να μπορούν τελικά να ζουν και εκτός νερού, ιδιότητα από την οποία προέρχεται και η ονομασία τους, "αμφίβια". Οι προνύμφες των Άνουρων (βατράχια και φρύνοι), κοινά γνωστές ως γυρίνοι, σταδιακά αποκτούν άκρα και αποβάλλουν την ουρά τους έως ότου αποκτήσουν την τελική μορφή τους, ίδια με αυτή των ενήλικων. Οι προνύμφες των Ουρόδηλων (Σαλαμανδροειδή) αναπτύσσουν μεν άκρα, όμως διατηρούν την ουρά τους που αποτελεί χαρακτηριστικό των ενήλικων ατόμων αυτής της τάξης. Όλη αυτή η διαδικασία της αλλαγής από το αρχικό στάδιο έως το τελικό και οριστικό, ονομάζεται "Μεταμόρφωση".

Αναπαραγωγική διαδικασία
  Τα ερπετά αναπαράγονται με παρόμοιο τρόπο με αυτόν των θηλαστικών. Η γονιμοποίηση επιτυγχάνεται με την εισαγωγή των σπερματοζωαρίων του αρσενικού στο αναπαραγωγικό σύστημα στο σώμα του θηλυκού, μέσω των γεννητικών οργάνων. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται "εσωτερική γονιμοποίηση". Στα αμφίβια από την άλλη, η γονιμοποίηση εξασφαλίζεται με διαφορετικό τρόπο. Τα θηλυκά γεννούν τα αγονιμοποίητα αυγά τους στο νερό και τα αρσενικά απελευθερώνουν τα σπερματοζωάριά τους απευθείας επάνω στα αυγά, γονιμοποιώντας τα (όπως συμβαίνει και στα ψάρια). Αυτή η διαδικασία ονομάζεται "εξωτερική γονιμοποίηση".

Τα αυγά των ερπετών μοιάζουν αρκετά με αυτά των πτηνών και εναποτίθενται στην ξηρά. Αυγά Αφρικανικού Χαμαιλέοντα - Chamaeleo africanus, φωτογραφία: Jan Van Der Voort.

Τα αυγά των αμφιβίων έχουν περίβλημα διαφανής γέλης και εναποτίθενται στο νερό. Αυγά Πηδοβάτραχου - Rana dalmatina, φωτογραφία: Ηλίας Στραχίνης.

Βέβαια, υπάρχουν και άλλες σημαντικές διαφορές στην ανατομία και τη φυσιολογία των δύο ομάδων αυτών, που όμως δεν χρειάζεται να γνωρίζει ο μέσος αναγνώστης γι'αυτό και δεν θα τις αναλύσουμε στο παρόν κείμενο.

Αν και με τόσες σημαντικές διαφορές, έχει καθιερωθεί η επιστήμη της ερπετολογίας να έχει ως αντικείμενο έρευνας και τις δύο αυτές ομοταξίες, των ερπετών και των αμφιβίων.

Τα ζώα που ανήκουν στην ομοταξία των ερπετών στη χώρα μας είναι οι χελώνες, οι σαύρες, η Αμφίσβαινα και τα φίδια, ενώ αυτά που ανήκουν στην ομοταξία των αμφιβίων είναι οι βάτραχοι, οι φρύνοι και τα σαλαμανδροειδή.

Σύνταξη κειμένου: Ηλίας Στραχίνης
 

Σχετικά άρθρα: Βάτραχος ή Φρύνος; Υπάρχουν δηλητηριώδη ερπετά στην Ελλάδα και ποια; Φίδι ή... άποδη σαύρα; Πόσο ωφέλιμα είναι τα ερπετά και τα αμφίβια για τον άνθρωπο. Όλα τα άρθρα του herpetofauna.gr